Tin tức
Peating – Than Bùn Và Whisky Khói
🌱 Giới thiệu
Peating là quá trình sử dụng than bùn (peat) đốt để tạo khói trong giai đoạn kilning của malting. Khói này chứa các hợp chất phenol bám vào hạt malt, truyền cho whisky hương khói, i-ốt, đất, và biển.
Đây là yếu tố DNA vùng Islay và một số nhà chưng cất Highland, nhưng mỗi vùng, mỗi loại than bùn lại cho profile khói khác nhau – từ nhẹ nhàng như khói trại, đến mạnh mẽ như than cháy.
🏗️ 1. Than bùn là gì?
-
Nguồn gốc: Than bùn hình thành từ thực vật mục nát, tích tụ hàng nghìn năm trong môi trường ẩm ướt.
-
Cấu tạo: Gồm rêu, cỏ, gỗ, và tảo, nén chặt dưới áp lực đất và nước.
-
Khai thác: Đào theo lớp, cắt thành khối, phơi khô.
-
Vùng than bùn nổi tiếng: Islay, Orkney, Highlands, Campbeltown.
📌 Than bùn vùng biển chứa nhiều tảo và muối khoáng → whisky có vị biển mặn và i-ốt rõ rệt.
🔥 2. Quá trình peating trong malting
-
Đốt than bùn: Than bùn cháy âm ỉ, tạo khói dày và nhiều phenol.
-
Hấp thụ khói: Hạt malt đang ẩm hút khói qua các khe sàn kiln.
-
Kiểm soát thời gian: Peating có thể kéo dài từ 6 giờ (khói nhẹ) đến hơn 30 giờ (khói mạnh).
-
Đo phenol: Độ khói được đo bằng ppm (parts per million) phenol trong malt.
🧪 3. PPM – Thước đo độ khói
| Mức khói | PPM ước lượng | Ví dụ whisky |
|---|---|---|
| Nhẹ | 5–15 ppm | Highland Park 12, Ardmore |
| Trung bình | 15–30 ppm | Bowmore 15, Talisker 10 |
| Đậm | 30–50 ppm | Laphroaig 10, Lagavulin 16 |
| Cực mạnh | 50–100+ ppm | Ardbeg Supernova, Octomore |
🎯 PPM cao không đồng nghĩa whisky sẽ “cháy họng” – còn phụ thuộc vào cách chưng cất và ủ.
🌊 4. Ảnh hưởng của peating đến hương vị whisky
-
Khói: Từ nhẹ như khói gỗ, đến đậm như lửa trại, thuốc sát trùng.
-
Vị biển: Muối, tảo, i-ốt – rõ ở than bùn ven biển.
-
Thảo mộc: Bạc hà, tiêu xanh, hương đất.
-
Khoáng chất: Hơi khoáng nhẹ, “ướp” vào hậu vị.
📌 Than bùn vùng nội địa → khói gỗ và đất khô hơn, ít vị biển.
🥃 5. Ví dụ phong cách peated whisky
| Phong cách | Thương hiệu tiêu biểu | Đặc điểm |
|---|---|---|
| Khói nhẹ | Glen Scotia, Ardmore | Mạch nha ngọt, khói tinh tế |
| Khói vừa | Bowmore, Talisker | Khói biển, tiêu đen, cam chanh |
| Khói đậm | Ardbeg, Laphroaig | Khói y tế, biển mặn, i-ốt |
| Khói “bom tấn” | Octomore | Khói khủng, vẫn cân bằng trái cây |
🧭 6. Ai nên thử peated whisky?
-
Người mới → Bắt đầu từ khói nhẹ (Highland Park, Bowmore)
-
Người đã quen → Thử khói vừa (Talisker, Caol Ila)
-
Fan cuồng khói → Chơi hẳn Octomore, Ardbeg Committee Release
🎯 Kết luận
Peating không chỉ tạo ra “mùi khói” mà còn đưa cả câu chuyện vùng đất vào whisky. Từ biển mặn của Islay đến đất rêu Highlands, mỗi loại than bùn là một “chữ ký” riêng. Hiểu peating giúp bạn đọc được vị khói trước khi rót ly.